پژوهشگران دانشگاه تهران، با دستاوردی چشمگیر در حوزه فناوری‌های نوین سلامت، از توسعه یک سامانه هوش مصنوعی پیشرفته خبر دادند. این سیستم نوین، با قابلیت تحلیل دقیق تصاویر پانورامیک دندان، قادر به تشخیص سریع و صحیح طیف وسیعی از بیماری‌های دهان و دندان از جمله پوسیدگی، مشکلات لثه و نهفتگی دندان است و نویدبخش تحولی اساسی در عرصه دندانپزشکی محسوب می‌شود.
هوش مصنوعی و انقلاب در تشخیص بیماری‌های دندان
این سامانه نوین که حاصل رساله دکتری مهدیه دهقانی و تحت سرپرستی دکتر رضا آقایی زاده ظروفی، استاد دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تهران است، با تکیه بر الگوریتم‌های هوش مصنوعی، به دندان‌پزشکان و رادیولوژیست‌ها در فرآیند تشخیص و برنامه‌ریزی درمانی یاری می‌رساند. قابلیت برجسته این سیستم، شناسایی خودکار و دقیق محل ضایعات و ناهنجاری‌ها در تصاویر پانورامیک است، به همراه اعلام میزان احتمال درستی تشخیص که اطمینان خاطر بیشتری را فراهم می‌آورد. این رویکرد می‌تواند نقش یک دستیار هوشمند و کارآمد را در کنار متخصصان دندانپزشکی ایفا کند.
ضرورت به‌کارگیری هوش مصنوعی در دندانپزشکی مدرن
سلامت دندان‌ها ارتباط تنگاتنگی با سلامت عمومی بدن دارد و تشخیص به موقع و دقیق بیماری‌های دهان و دندان از اهمیت بالایی برخوردار است. تصاویر پانورامیک اشعه ایکس، منبع غنی اطلاعاتی برای ارزیابی وضعیت دندان‌ها، لثه، استخوان‌های فک و برنامه‌ریزی برای درمان‌های ارتودنسی یا ایمپلنت هستند. با این حال، تحلیل دستی این حجم از اطلاعات، فرآیندی زمان‌بر و مستعد خطای انسانی است. عواملی چون خستگی پزشک، حجم بالای کار و تفاوت در تجربه متخصصان، می‌تواند بر دقت نهایی تشخیص تأثیر منفی بگذارد. در چنین شرایطی، نقش کمک‌کننده هوش مصنوعی به عنوان ابزاری مکمل و دقیق در دندانپزشکی، حیاتی می‌شود. این فناوری می‌تواند ضمن کاهش بار کاری، استانداردسازی فرآیند تشخیص را نیز تسهیل کند.
از آزمایشگاه تا مطب: کاربردی‌سازی سامانه هوش مصنوعی
یکی از نقاط قوت کلیدی این پروژه تحقیقاتی، رویکرد عملی و کاربردی آن است. این مدل هوش مصنوعی در قالب یک اپلیکیشن تحت وب پیاده‌سازی شده که دسترسی آسان دندان‌پزشکان و رادیولوژیست‌ها را به این فناوری فراهم می‌کند. این اپلیکیشن با نمایش دقیق محل مشکلات، به پزشک در اولویت‌بندی صحیح و اتخاذ تصمیمات درمانی سریع‌تر و مطمئن‌تر کمک شایانی می‌کند. مزایای این سامانه در حوزه دندانپزشکی شامل موارد زیر است:
افزایش چشمگیر سرعت فرآیند تشخیص و گزارش‌نویسی بالینی، که به نوبه خود منجر به کاهش زمان انتظار بیماران و بهبود بهره‌وری کلینیک‌ها می‌شود.
عملکرد به عنوان یک ناظر دوم هوشمند برای کاهش خطاهای احتمالی ناشی از خستگی یا حجم بالای کار و ارتقاء دقت نهایی تشخیص، که در نهایت به سلامت بیشتر بیماران منجر می‌گردد.
پشت صحنه فناوری: معماری پیشرفته تشخیص هوش مصنوعی
اساس این سامانه تشخیصی هوشمند، معماری پیشرفته شبکه عصبی YOLOv11 (You Only Look Once version 11) است که با دقت فراوان بر روی یک مجموعه داده عمومی آموزش دیده است. این انتخاب فنی، توانایی مدل را در پردازش سریع و شناسایی همزمان چندین ناهنجاری در یک تصویر پانورامیک تضمین می‌کند. نتایج این تحقیق که در یک نشریه بین‌المللی نیز منتشر شده است، نشان می‌دهد که مدل پیشنهادی، در مقایسه با نسخه‌های پیشین و روش‌های مرسوم، دقت قابل توجه و بالاتری را در شناسایی و طبقه‌بندی ناهنجاری‌ها از خود بروز داده است که مؤید پتانسیل بالای این سامانه هوش مصنوعی در ارتقای کیفیت خدمات دندانپزشکی است.
این دستاورد برجسته دانشگاه تهران، نه تنها گامی رو به جلو در بومی‌سازی فناوری‌های پیشرفته است، بلکه افق‌های جدیدی را برای آینده دندانپزشکی و سلامت دهان و دندان در کشور می‌گشاید. بهره‌گیری از هوش مصنوعی می‌تواند به افزایش دسترسی به خدمات تشخیصی دقیق‌تر و ارتقای کیفیت مراقبت‌های دندانپزشکی برای عموم جامعه کمک شایانی نماید.
مطالب مرتبط
- سرمایه‌گذاری‌های عظیم و چالش‌های زیرساختی، زنگ هشدار «حباب هوش مصنوعی» را به صدا درآورد
- هوش مصنوعی آینده مشاغل را دگرگون می‌کند، اما چهار حوزه کلیدی امنیت شغلی خود را حفظ خواهند کرد
- انتخاب «کدنویسی وایبی» به‌عنوان واژه سال ۲۰۲۵: هوش مصنوعی مرزهای برنامه‌نویسی را جابجا می‌کند
- پهپادها دقت تشخیص عیوب خطوط برق را افزایش دادند
من فارغ‌التحصیل رشته مهندسی نرم‌افزار هستم و از همان دوران دانشگاه به دنیای تکنولوژی و تحولات آن علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۶ با نوشتن مقالات تحلیلی درباره هوش مصنوعی و برنامه‌نویسی در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و تحلیل‌گر با مجلات و وب‌سایت‌های مختلف تکنولوژی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس فناوری‌های نوظهور در یک مجله معتبر تکنولوژی فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که آخرین پیشرفت‌ها و دستاوردهای این حوزه را به زبانی ساده و کاربردی برای مخاطبان ارائه دهم.
