آغاز عصر جدید در فناوری فضایی
محققان دانشگاه یولیوس ماکسیمیلیان وورتسبورگ آلمان موفق شدند برای نخستین بار در جهان، یک سامانه کنترل وضعیت ماهواره مبتنی بر هوش مصنوعی را به‌طور مستقیم در فضا اجرا کنند. این دستاورد که بر روی نانوماهواره InnoCube آزمایش شد، نقطه عطفی در توسعه فناوری‌های فضایی به شمار می‌رود و می‌تواند آغازگر عصری تازه در خودکارسازی مأموریت‌های فضایی باشد.
عملکرد موفق هوش مصنوعی در مدار زمین
در این آزمایش، هوش مصنوعی تنها با تکیه بر قابلیت‌های تصمیم‌گیری آموخته‌شده، مانورهای کنترل وضعیت و جهت‌گیری ماهواره را انجام داد. نتایج نشان داد که این سامانه نه‌تنها در شرایط شبیه‌سازی‌شده بلکه در محیط واقعی فضا نیز قادر به عملکرد دقیق است. در تست‌های بعدی نیز ابزار کنترل توانست به‌طور مداوم جهت هدف را به‌درستی تنظیم کند.
پروژه LaLaR و هدف آن
این دستاورد بخشی از پروژه LaLaR است که با هدف توسعه نسل جدید کنترل‌کننده‌های انطباق‌پذیر طراحی شده است. این سیستم‌ها قادرند بدون نیاز به اپراتور انسانی، وضعیت فضاپیما را تثبیت و تنظیم کنند. چنین قابلیتی می‌تواند هزینه‌ها و زمان مأموریت‌های فضایی را به شکل چشمگیری کاهش دهد و استقلال عملیاتی ماهواره‌ها را افزایش دهد.
تمایز با روش‌های سنتی
آنچه این سامانه را از سایر ابزارهای مشابه متمایز می‌کند، استفاده از یادگیری تقویتی عمیق (Deep Reinforcement Learning) است. در این روش، شبکه‌های عصبی به‌جای اتکا به قوانین ثابت، از طریق آموزش در محیط‌های شبیه‌سازی‌شده رفتارهای جدید را فرا می‌گیرند. این ویژگی باعث می‌شود کنترل‌کننده بتواند در شرایط پیش‌بینی‌نشده نیز واکنش مناسب نشان دهد.
مزایای هوش مصنوعی در کنترل ماهواره‌ها
- کاهش زمان موردنیاز برای تنظیم و آماده‌سازی کنترل‌کننده‌ها (که در روش‌های سنتی ماه‌ها طول می‌کشد)
- افزایش انعطاف‌پذیری و توانایی سازگاری با شرایط غیرمنتظره در فضا
- ارتقای دقت در مانورهای مداری و کاهش وابستگی به اپراتورهای زمینی
آموزش و اجرای موفق در مدار
پیش از پرتاب، این سامانه در یک شبیه‌ساز بسیار دقیق آموزش دید و سپس بر روی ماهواره InnoCube بارگذاری شد. در مدار زمین، هوش مصنوعی توانست به‌طور مستقل وظایف خود را انجام دهد و کارایی عملی این فناوری را اثبات کند. یکی از محققان پروژه این موفقیت را «گامی تعیین‌کننده در تاریخ فناوری فضایی» توصیف کرد.
جمع‌بندی
دستاورد اخیر دانشگاه وورتسبورگ نشان می‌دهد که هوش مصنوعی در کنترل ماهواره‌ها می‌تواند آینده مأموریت‌های فضایی را متحول کند. این فناوری با افزایش استقلال عملیاتی و کاهش نیاز به مداخله انسانی، راه را برای نسل جدیدی از فضاپیماهای خودکار و هوشمند هموار می‌سازد؛ دستاوردی که می‌تواند مسیر اکتشافات فضایی را با سرعت و دقت بیشتری پیش ببرد.
من فارغ‌التحصیل رشته مهندسی نرم‌افزار هستم و از همان دوران دانشگاه به دنیای تکنولوژی و تحولات آن علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۶ با نوشتن مقالات تحلیلی درباره هوش مصنوعی و برنامه‌نویسی در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و تحلیل‌گر با مجلات و وب‌سایت‌های مختلف تکنولوژی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس فناوری‌های نوظهور در یک مجله معتبر تکنولوژی فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که آخرین پیشرفت‌ها و دستاوردهای این حوزه را به زبانی ساده و کاربردی برای مخاطبان ارائه دهم.
