برای نخستین‌بار در کشور، پروژه تصفیه آلاینده‌های سرطان‌زا در صنعت نفت و پالایشگاه‌ها با همکاری چند شرکت دانش‌بنیان اجرا شد. این طرح که زیر نظر ستاد آب، انرژی و محیط زیست معاونت علمی ریاست جمهوری انجام شد، گامی راهبردی در کاهش مخاطرات بهداشتی کارکنان و جوامع پیرامونی به‌حساب می‌آید【^1】.
ضرورت تصفیه آلاینده‌های سرطان‌زا در صنعت نفت
بازرسی‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) نشان می‌دهد مرکاپتان‌ها و ترکیبات BTEX (بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن) از جمله مهم‌ترین آلاینده‌های سرطان‌زا در پالایشگاه‌ها هستند. بنزن به‌عنوان یک ماده گروه ۱ سرطان‌زا (IARC) شناخته می‌شود و قرارگیری مداوم پرسنل در معرض غلظت‌های بالای آن، با افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی بروز لوسمی و اختلال‌های خونی همراه است.
طبق آمار بین‌المللی، سالانه بیش از ۵۰۰ هزار تن BTEX از تاسیسات نفتی سرتاسر جهان منتشر می‌شود که نشان‌دهنده نیاز فوری به تصفیه آلاینده‌های سرطان‌زا است.
روش‌های نوین تصفیه آلاینده‌های سرطان‌زا
در این پروژه برای اولین بار در پالایشگاه‌های آبادان و تهران، ترکیبی از فناوری‌های زیر به کار رفت:
- فرآیند اکسیداسیون پیشرفته (AOP) با استفاده از ازن و هیدروژن‌پراکسید برای تجزیه BTEX تا ۹۰ درصد (مطالعه EPA، ۲۰۲۰)
- جاذب‌های نانویی مبتنی بر کربن فعال اصلاح‌شده برای جذب طیف وسیعی از هیدروکربن‌های معلق
- بیوفیلترهای غشایی با باکتری‌های تخمیرکننده که پساب گازی را تا حد استاندارد خروجی کاهش می‌دهند
اجرای آزمایشی این روش‌ها نشان داد غلظت بنزن از حدود ۵۰ پی‌پی‌ام به کمتر از ۵ پی‌پی‌ام کاهش یافت؛ یعنی کمتر از یک‌دهم حد مجاز OSHA.
نتایج اولیه و گام‌های بعدی
- کاهش ۸۵–۹۰ درصدی BTEX و سایر VOCها در جریان‌های گازی پالایش
- بهبود کیفیت هوا در شعاع ۵ کیلومتری پالایشگاه‌ها و کاهش مرگ‌ومیر شغلی تا ۲۰ درصد
- آماده‌سازی بستر برای توسعه پایلوت در سایر پالایشگاه‌های کشور
رئیس کارگروه اقتصاد چرخشی و محیط زیست، ماهرو شایق، تأکید کرد که تصفیه آلاینده‌های سرطان‌زا تنها یک پروژه مقطعی نیست، بلکه سرمایه‌گذاری بلندمدت برای تضمین سلامت کارکنان و پایداری محیط زیست کشور است و امیدواریم با گسترش این فناوری‌ها، گام بلندی در مسیر صنعتی پاک برداریم【^1】.
منابع
- خبرگزاری مهر، «تصفیه آلاینده‌های سرطان‌زا در صنعت نفت و پالایشگاه‌ها»، ۲ مهر ۱۴۰۴.
- IARC، «Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans: Benzene,» Volume 120, 2018.
- EPA, “Advanced Oxidation Processes for Treatment of Hydrocarbons,” 2020.
من فارغ‌التحصیل رشته مهندسی نرم‌افزار هستم و از همان دوران دانشگاه به دنیای تکنولوژی و تحولات آن علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۶ با نوشتن مقالات تحلیلی درباره هوش مصنوعی و برنامه‌نویسی در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و تحلیل‌گر با مجلات و وب‌سایت‌های مختلف تکنولوژی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس فناوری‌های نوظهور در یک مجله معتبر تکنولوژی فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که آخرین پیشرفت‌ها و دستاوردهای این حوزه را به زبانی ساده و کاربردی برای مخاطبان ارائه دهم.
