تصمیم برای «حذف GPS» و تکیه صرف بر سامانه بیدو چین پیامدهایی فراتر از سیاست‌گذاری ملی دارد؛ از پهپادها و نقشه‌برداری مهندسی تا گوشی‌های کاربران عمومی تحت تأثیر قرار می‌گیرند. در این گزارش پیامدهای فنی، فهرست دستگاه‌هایی که تحت‌تاثیر حذف GPS قرار می‌گیرند و راهکارهای انتقال ایمن به چندسامانه‌ای بررسی شده است.
چرا موضوع حذف GPS حساس است
حذف GPS به معنای قطع یا تضعیف دسترسی به سیگنال‌های موقعیت‌یابی آمریکایی نیست فقط یک تغییر نام تجاری؛ بلکه پایه‌های بسیاری از سامانه‌های مهندسی، ناوبری و خدمات مکان‌محور را نشانه می‌گیرد. کاربردهای حیاتی این سامانه‌ها شامل نقشه‌برداری دقیق، هدایت پهپادها، ثبت زمین و املاک، خدمات حمل‌ونقل شهری و سامانه‌های مدیریت ناوگان است. وابستگی بالای زیرساخت‌ها به GPS باعث شده هر تصمیمی درباره حذف GPS پیامدهای فوری و بلندمدت داشته باشد.
دستگاه‌ها و بخش‌هایی که با حذف GPS از کار می‌افتند
فهرستی از گروه‌هایی که عمدتاً در معرض خطر ناشی از حذف GPS هستند:
- تجهیزات نقشه‌برداری و مهندسی دقیق: دستگاه‌های GNSS تک‌فرکانسه قدیمی، ایستگاه‌های ثابت برداشت استاتیک و ابزارهای برداشت پیاده‌روی که برای دقت‌های سانتی‌متری به سیگنال‌های GPS وابسته‌اند؛
- پهپادها و سامانه‌های ناوبری هوایی کوچک: بسیاری از پهپادهای متداول (سری‌های مصرفی و نیمه‌حرفه‌ای) بردگیرهای طراحی‌شده برای GPS/GNSS را دارند و با حذف GPS ممکن است کنترل موقعیتی، موقعیت‌یابی لحظه‌ای و پایداری پرواز دچار اختلال شود؛
- پروژه‌های زیرساختی و عمرانی: طرح‌های راه، آب، برق و گاز که برداشت‌های اولیه و کنترل کیفی آنها مبتنی بر GPS است، در صورت حذف GPS با تأخیر و هزینه‌های سنگین مواجه می‌شوند؛
- خدمات مصرفی و اپلیکیشن‌های موقعیت‌محور: اپ‌های مسیریابی، ناوبری شهری، و برخی سرویس‌های مبتنی بر مکان که تنظیمات و بهینه‌سازی‌شان برای GPS انجام شده است؛
- گوشی‌ها و دستگاه‌های قدیمی: دستگاه‌هایی که سخت‌افزار گیرنده‌شان فقط از GPS (و شاید گلوناس) پشتیبانی می‌کند، بدون به‌روزرسانی سخت‌افزاری یا فریمور قادر به استفاده کامل از بیدو یا گالیله نخواهند بود.
وضعیت پشتیبانی بیدو در گوشی‌ها و دستگاه‌ها
بسیاری از گوشی‌های جدید چندسامانه (multi‑GNSS) طراحی می‌شوند و توانایی دریافت سیگنال‌های GPS، گلوناس، گالیله و بیدو را همزمان دارند؛ اما نکات مهم این است که:
- پشتیبانی نرم‌افزاری از بیدو در گوشی به‌معنای دقت مهندسی برابر با GPS در همه شرایط نیست؛
- تجهیزات تخصصی نقشه‌برداری و پهپادهای قدیمی ممکن است به‌روزرسانی سخت‌افزاری نیاز داشته باشند تا از بیدو بهره‌مند شوند؛
- حتی در دستگاه‌های چندسامانه، خاموشی یا محدودیت در یکی از سامانه‌ها می‌تواند دقت و پایداری محاسبات موقعیت را کاهش دهد.
بنابراین اعلام «حذف GPS» بدون برنامه زمان‌بندی، استانداردسازی و بسته‌های حمایتی برای نوسازی تجهیزات، می‌تواند عملکرد عملیاتی را به‌طور قابل‌توجهی مختل کند.
هزینه‌ها و چالش‌های فنی حذف GPS
عمده‌ترین موانع و هزینه‌هایی که با حذف GPS مواجه خواهیم شد عبارت‌اند از:
- هزینه‌های سخت‌افزاری و نوسازی: تعویض یا ارتقای گیرنده‌های GNSS در ایستگاه‌های نقشه‌برداری، پهپادها و ماشین‌آلات عمرانی؛
- هزینه‌های نرم‌افزاری و آموزشی: توسعه یا به‌روزرسانی نرم‌افزارهای پردازش مختصات، آموزش مهندسان و اپراتورها، و بازتأیید استانداردهای فنی پروژه‌ها.
علاوه بر این، خطرات موقتیِ عملیاتی شامل افزایش نرخ خطا، نیاز به عملیات دستی پشتیبان و کاهش ایمنی پروازی وجود دارد.
راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت انتقال از حذف GPS
برای کاهش تأثیرات حذف GPS و تضمین تداوم خدمات حیاتی، اقدام‌های زیر پیشنهاد می‌شود:
- تدوین «برنامه انتقال چندمرحله‌ای»: ایجاد جدول زمانی منطقی برای مهاجرت از GPS به چندسامانه‌ای (شامل بیدو، گالیله و گلوناس) همراه با بودجه و تسهیلات مالی برای نوسازی تجهیزات؛
- استانداردسازی و آزمایش میدانی: اجرای پروژه‌های پایلوت در حوزه‌های نقشه‌برداری و پهپادی برای ارزیابی عملکرد بیدو در شرایط واقعی و تعیین معیارهای لازم برای دقت مهندسی؛
- پشتیبانی از دستگاه‌های چندسامانه‌ای: تشویق واردکنندگان و تولیدکنندگان به عرضه سخت‌افزارهایی که همزمان چند سامانه GNSS را دریافت می‌کنند؛
- تدوین سازوکارهای هم‌افزایی داده‌ای: فراهم کردن سرویس‌های مرجع محلی (RTK/Network RTK) که با ترکیب سیگنال‌های چندمنبع، دقت و پایداری موقعیت‌یابی را تضمین کنند.
(این بندها را می‌توان به‌عنوان دو سطح سیاستی و عملیاتی در نظر گرفت: سطح سیاست‌گذاری کلان و سطح اقدام‌های اجرایی میدانی.)
نتیجه‌گیری
اعلامیه درباره حذف GPS بدون برنامه‌ریزی فنی، بودجه حمایتی و جدول زمانی منطقی ریسک بالایی برای زیرساخت‌های نقشه‌برداری، پهپادی و عمرانی کشور به همراه دارد. راه ایمن، آن است که انتقال به استفاده از بیدو یا هر سامانه جایگزین دیگر به‌صورت مرحله‌ای، مبتنی بر آزمایش میدانی و با تکیه بر دستگاه‌های چندسامانه‌ای و سرویس‌های مرجع محلی انجام شود. تنها با چنین رویکردی می‌توان از توقف چرخه‌های حیاتی مهندسی جلوگیری کرد و همزمان استقلال سامانه‌های موقعیت‌یابی را تقویت نمود.
من فارغ‌التحصیل رشته مهندسی نرم‌افزار هستم و از همان دوران دانشگاه به دنیای تکنولوژی و تحولات آن علاقه‌مند بودم. فعالیت حرفه‌ای خودم را از سال ۱۳۹۶ با نوشتن مقالات تحلیلی درباره هوش مصنوعی و برنامه‌نویسی در یک وبلاگ شخصی آغاز کردم. پس از کسب تجربه، به عنوان نویسنده و تحلیل‌گر با مجلات و وب‌سایت‌های مختلف تکنولوژی همکاری کردم و اکنون به عنوان دبیر سرویس فناوری‌های نوظهور در یک مجله معتبر تکنولوژی فعالیت می‌کنم. تلاش من این است که آخرین پیشرفت‌ها و دستاوردهای این حوزه را به زبانی ساده و کاربردی برای مخاطبان ارائه دهم.
